حضرت آيت الله جوادي آملي گفت: عصارهٴ عترت نيز ستونش زيارت اربعين است كه اين دو ستون در روايت امام عسكري (عليه السلام) در كنار هم ذكر شده است؛ امّا مهمّ آن است كه دريابيم نماز و زيارت اربعين انسان را چگونه متدين مي كنند.

به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج، اين مرجع تقليد با اشاره به روايت امام معصوم در بخشي كتاب شكوفايي عقل در پرتو نهضت حسيني مي نويسد: امام حسن عسكري (عليه السلام) فرمودند: «علامات المؤمن خمس: صلاه الخمسين و زياره الأربعين و التختّم في اليمين و تعفير الجبين و الجهر ببسم الله الرّحمن الرّحيم»؛ «نشانه هاي مؤمن و شيعه، پنج چيز است: اقامهٴ نمازِ پنجاه و يك ركعت، زيارت اربعين حسيني، انگشتر در دست راست كردن، سجده بر خاك و بلند گفتن بسم الله الرحمن الرحيم»

او، مراد از نماز پنجاه و يك ركعت را همان هفده ركعت نماز واجب روزانه به اضافهٴ نمازهاي نافله برشمردند كه جبران كنندهٴ نقص و ضعف نمازهاي واجب است و آورده است: مراد از نماز پنجاه و يك ركعت، همان هفده ركعت نماز واجب روزانه به اضافهٴ نمازهاي نافله است كه جبران كنندهٴ نقص و ضعف نمازهاي واجب است؛ به ويژه اقامهٴ نماز شب در سحر كه بسيار مفيد است. نماز پنجاه و يك ركعت به شكل مذكور از مختصات شيعيان و ارمغان معراج رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) است. شايد سرّ ستودن نماز به وصف معراج مؤمن اين باشد كه دستورش از معراج آمده است و نيز انسان را به معراج مي برد.

موارد ديگري نيز كه در روايت ياد شده، همگي از مختصات شيعيان است؛ زيرا فقط شيعه است كه سجدهٴ بر خاك دارد و نيز غيرشيعه است كه يا بسم الله الرحمن الرحيم را نمي گويند يا آهسته تلفظ مي كنند. همچنين شيعه است كه انگشتر به دست راست كردن و نيز زيارت اربعين حسيني را مستحب مي داند.

آيت الله جوادي آملي با رد برداشت منظور از زيارت اربعين بمعناي زيارت چهل مؤمن نوشت: مراد از زيارت اربعين، زيارت چهل مؤمن نيست؛ زيرا اين مسأله اختصاص به شيعه ندارد و نيز «الف و لام» در كلمهٴ «الاربعين»، نشان مي دهد كه مقصود امام عسكري (عليه السلام) اربعين معروف و معهود نزد مردم است.

صاحب تفسير تسنيم در ادامه به اهميت والاي زيارت اربعين اشاره وآنرا بعنوان ستون ولايت دانسته و ابراز داشت: اهميت زيارت اربعين، تنها به اين نيست كه از نشانه هاي ايمان است، بلكه طبق اين روايت در رديف نمازهاي واجب و مستحب قرار گرفته است. برپايهٴ اين روايت، همان گونه كه نماز ستون دين و شريعت است، زيارت اربعين و حادثهٴ كربلا نيز ستون ولايت است.

به ديگر سخن، براساس فرمودهٴ رسول خدا (ص): عصارهٴ رسالت نبوي (ص) قرآن و عترت است؛ «إني تارك فيكم الثقلين… كتاب الله و… عترتي أهل بيتي». عصارهٴ كتاب الهي كه دين خداست، ستوني دارد كه نماز است و عصارهٴ عترت نيز ستونش زيارت اربعين است كه اين دو ستون در روايت امام عسكري (عليه السلام) در كنار هم ذكر شده است؛ امّا مهمّ آن است كه دريابيم نماز و زيارت اربعين انسان را چگونه متدين مي كنند.

نماز و زيارت اربعين در كنار هم، انسان را چگونه متدين مي كنند؟

دربارهٴ نماز، ذات اقدس الهي، معارف فراواني را ذكر كرده است. مثلا ً فرموده: انسان، فطرتاً موحّد است، ولي طبيعت او به هنگام حوادث تلخ، جزع دارد و در حوادث شيرين از خير جلوگيري مي كند، مگر انسان هاي نمازگزار كه آنان مي توانند اين خوي سركش طبيعت را تعديل كنند و از هلوع، جزوع و منوع بودن به درآيند و مشمول رحمت هاي خاص الهي باشند؛ ﴿إنّ الإنسان خلق هلوعاً ٭ إذا مسّه الشرّ جزوعاً ٭ و إذا مسّه الخير منوعاً ٭ إلّا المصلّين﴾

زيارت اربعين نيز انسان را از جزوع، هلوع و منوع بودن باز مي دارد و گفته شد كه هدف اساسي سالار شهيدان نيز تعليم و تزكيهٴ مردم بوده است و در اين راه، هم از طريق بيان و بنان اقدام كرد و هم از راه بذل خون جگر كه جمع ميان اين راه ها از ويژگي هاي ممتاز آن حضرت (عليه السلام) است.

خلاصه آن كه رسالت رسول اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) تعليم كتاب و حكمت از يك سو و تزكيهٴ نفوس مردم از سوي ديگر بود تا هم جاهلان را عالم نمايد و هم گمراهان را هدايت كند و در نتيجه، جهل علمي و جهالت عملي را از جامعه جدا سازد. همين دو هدف در متن زيارت اربعين سالار شهيدان (عليه السلام) تعبيه شد؛ چنان كه منشأ ددمنشي منكران رسالت و دشمنان نبوّت، حبّ دنيا و شيدايي زرق و برق آن بود و عامل مهمّ توحّش منكران ولايت و دشمنان امامت نيز همان غَطْرَسهٴ دنيا و دلباختگي به آن بود، كه در بخشي از زيارت اربعين به آن اشارت شده است: «و تَغطْرَس و تَرَدّي في هواه»