گروه جامعه خبرگزاری فارس: برگزاری حج سال جاری در فضای ویژه‌ای برگزار شد، پس از یکسال تعطیلی حج و قطع ارتباط سیاسی با عربستان، شرایط سختی را به مجموعه برگزارکنندگان این فریضه اعم از مسئولان و کارکنان سازمان حج و زیارت و بعثه مقام معم رهبری تحمیل کرد. با این همه حج سال ۱۳۹۶ با عزت برگزار شد و توانست رضایت مطلوب زائران سرزمین وحی را جلب کند.

در این شرایط امید به برقرای شرایط بهتر در حج سال آینده افزایش یافت؛ در همین راستا چندی پیش حمید محمدی معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس سازمان حج و زیارت سفری را به عربستان سعودی داشت و برای رایزنی ملافات‌هایی را با وزیر حج عربستان و سایر مفامات این کشور داشت.

از همین رو و برای اطلاع از آخرین شرایط برگزاری حج ۹۷، سفرهای نوروزی عتبات و احتمال از سرگیری اعزام‌های عمره گفتگوی تفصیلی را با وی داشتیم.

این گفت‌وگو بعد از حضور عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در جلسه معاونین و مدیران سازمان حج و زیارت و شورای برنامه‌ریزی بعثه مقام معظم رهبری و همچنین افتتاح رسمی صفحه اختصاصی «حج، زیارت و وقف» خبرگزاری فارس انجام شده است. 

 محمدی در این گفت و گو درباره آخرین وضعیت مذاکرات با طرف سعودی گفت: توافق برای حج آتی بر مبنای توافقات کلی حج 96 با توجه به دغدغه‌ها و مطالباتی که وجود داشت، صورت گرفته است.

مذاکرات حج 97 بر اساس توافق‌نامه حج 96

وی افزود: دغدغه‌ها و مطالبات موجود در مذاکرات برای حج 96 مطرح و به نتایج خوبی رسید که در نهایت منتج به توافق‌نامه حج شد که با عنایت خداوند و توجهات ائمه معصومین علیهم السلام حج گذشته موفق بود. آنچه در توافقنامه حج 96 به دست آمد شامل مسائل امنیتی، عزت و کرامت حجاج، کنسولی و خدمات پزشکی بود که برای حج آتی نیز مورد تاکید قرار گرفت.

رئیس سازمان حج و زیارت تصریح کرد: امسال در مذاکرات، مبنا را توافق‌نامه سال گذشته که برای حج 96 به دست آمده بود قرار دادیم لذا توافق سال 97 را به جرأت می‌توان گفت که علاوه بر اصول موجود در حج 96 واجد چندین امتیاز دیگر  نیز می باشد.

وی درباره جزئیات مذاکرات حج 97، اظهار داشت: فاجعه منا و حقوق خانواده شهدای منا به عنوان یک مطالبه جدی مطرح شد و این مطالبه در متن توافقنامه حج آمده است.

حقوق شهدای منا و مسجد الحرام در متن مذاکرات حج سالجاری

محمدی خاطرنشان کرد: ما بر اساس قاعده «قتیل‌الزحام»، دیه شهدای منا را مطالبه کردیم که این موضوع در متن مذاکرات و توافقنامه آمده است.

وی به موضوع حقوق شهدای مسجدالحرام اشاره کرد و گفت:‌ برای پیگیری این موضوع ساز و کار خاصی لازم بود زیرا به دلیل عدم روابط سیاسی بین ایران و عربستان برای پرداخت وجوهی که قرار بود به خانواده شهدای مسجدالحرام پرداخت شود راهکاری وجود نداشت ولی در مذاکرات سال جاری توافق شد که وزارت حج عربستان این مبالغ را از طریق سازمان حج و زیارت پرداخت نماید.

معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: با توجه به ذائقه حجاج ایرانی تلاش داریم اقلام غذایی از کشورمان به عربستان برده شود. اما سال گذشته به دلیل نبود ارتباط تجاری مجبور شدیم مواد غذایی مورد نیاز برای طبخ غذا را از  بازار عربستان تهیه کنیم که یکسری محدودیت‌ها را برای ما ایجاد کرده بود.  

اقلام غذایی حج 97 را با خود به عربستان می‌بریم

وی تصریح کرد:  عدم امکان حمل مواد  غذایی از ایران به عربستان به دلیل عدم وجود رابطه تجاری مشکلاتی را برای ما ایجاد کرده در حالی که در متن توافقنامه حج 97 به صراحت این موضوع درج شده تا جمهوری اسلامی ایران بتواند اقلام غذایی مدنظر خود را به عربستان حمل کند.

محمدی اظهار داشت: به دلیل گرمای زیاد در موسم حج به ویژه در ایام تشریق در منا و عرفات، در دسترس بودن خدمات  پزشکی بسیار مهم و ضروری است.  علاوه بر اخذ مجوز خاص برای حضور مرکز پزشکی ایران در مشاعر، راهکار استفاده از خدمات پزشکی عربستان برای حجاج ایرانی دیده شد. طبق یکی از بندهای توافقنامه قرار است حجاج ایران از خدمات پزشکی عربستان با استقرار مترجم و هماهنگ‌‌کننده ایرانی از خدمات استفاده کنند.

به دنبال سهمیه مضاعف در حج هستیم 

رئیس سازمان حج و زیارت خاطرنشان کرد: عربستان نسبت جمعیت کشورها سهمیه حج اختصاص می‌دهد. برای سال 96 سهمیه ایران 79 هزار و 900 نفر بود اما امسال با تلاش ویژه این عدد به 82 هزار و 700 نفر رسیده است که حدود 3 هزار نفر افزایش سهمیه حجاج داریم اما می‌کوشیم سهمیه بیشتری را به دلیل تعطیلی دوره قبلی حج داشته باشیم که اگر این سهمیه مضاعف نهایی شود سهم حجاج ایرانی در حج 97 به 90 هزار نفر خواهد رسید.

 وی گفت:‌سال گذشته به دلیل کمبود وقت با مشکلات زیادی در حوزه‌های اجرایی نظیر تهیه مسکن در  عربستان مواجه بودیم این در حالی است که هم اکنون تیم مسکن، تیم پرواز و تیم حمل و نقل سازمان حج و زیارت در عربستان حضور دارند و الحمدلله در موضوع تأمین مسکن در شهر مدینه با پیگیری‌های ویژه این امر نهایی شده است و هیچ مشکل و نگرانی در این خصوص وجود ندارد ضمن اینکه در شهر مکه هم بیش از 70 درصد مسکن حجاج ایرانی تأمین شده و با تلاش عوامل سازمان حج و زیارت می‌کوشیم مسکن حجاج ایرانی در مکه هم نهایی شود. به محض نهایی شدن تهیه مسکن ثبت‌نام نهایی از حجاج برای حج 97 انجام خواهد شد.

محمدی افزود: یکی از تفاوت های حج آتی با حج گذشته این است که امسال قبل از ثبت‌نام‌ قطعی حج، از 4 بهمن فراخوانی توسط سازمان حج و زیارت صورت گرفته که همه کسانی که دارای اولویت تشرف برای سال 97 هستند در سامانه‌ای خاص اطلاعات تکمیلی خود را ثبت کنند. یعنی دارندگان فیش‌های تا 30 آبان 85.

فراخوان حج برای دارندگان فیش تا 30 آبان 85

وی در توضیح بیشتر گفت: این اقدام به این دلیل صورت می‌گیرد که آن دسته از کسانی که در سال 84، 85 و 86 ثبت‌نام کرده‌اند، بسیاری از اطلاعات اساسی آنها تغییر کرده است. برای ارتباط دو سویه بین حجاج و سازمان حج و زیارت این اطلاعات جدید باید جمع‌آوری می‌شد ضمن اینکه برای کسب اطلاعات پزشکی و سلامت جسمی حجاج  این اقدام باید صورت می‌گرفت. همچنین مسائل آموزشی بعثه مقام معظم رهبری هم از درجه اهمیت بالایی برای مواجه با سطح حجاج برخوردار است.

معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به استقبال مردم از فراخوان صورت گرفته در خصوص حج 97 اشاره و آن را خوب توصیف کرد و افزود: قاعدتاً‌ مردم دوست دارند وقتی برای حج فراخوان می‌شوند نسبت به انتخاب کاروان و به تناسب آن، مدیر خود را ثبت و نام خود را نهایی کنند، اما اینکه پیش از تعیین کاروان فراخوانی صورت گیرد متداول نبوده ولی تا کنون 30 هزار نفر از این فراخوان استقبال کرده‌اند و با ارائه یک فرصت دیگر، اطلاعات آنها تکمیل خواهد شد که البته این تعامل به نفع حجاج و سازمان حج  و زیارت است البته  تا زمان ثبت نام نهایی زمان زیادی باقی نمانده است و می‌کوشیم حداکثر تا اوایل اسفند ثبت‌نام اصلی و قطعی حج 97 را اعلام کنیم.

 وی تصریح کرد: به دلیل اینکه مدت زمان زیادی از ثبت نام حجاج در بانک‌ها گذشته بود نیازمند آن بودیم که برای ارتباط نزدیک‌تر با حجاج و تکمیل فرآیندها، شناسایی مجدد و تکمیل اطلاعات صورت گیرد تا در زمان خاصی ثبت‌نام نهایی برای انتخاب کاروان‌ها صورت گیرد و به عبارتی کارهای مقدماتی هم اکنون انجام شده و  عملا همه چیز مهیاست.

محمدی اظهار داشت: هم اکنون نحوه انتخاب کاروان، تفاوت کاروان‌ها و تفاوت قیمت کاروان‌ها نهایی شده است و سپس حجاج با آگاهی نسبی منتظر انتخاب کاروان خود خواهند بود.

عزیمت نیمی از حجاج با هواپیماهای ایرانی

 وی در مورد انتقال حجاج به عربستان خاطرنشان کرد: توافقی که دولت عربستان با همه کشورهای اسلامی که در حج سهمیه‌ای دارند آن است که 50 درصد حجاج آنها توسط هواپیمایی ملی آن کشور و بقیه توسط هواپیمایی عربستان منتقل شوند و تقریبا چنین رویه‌ای برای همه کشورهای اسلامی حاضر در حج وجود دارد. ضمن اینکه علت مشکل سال گذشته آن بود که توافق‌نامه حج بین ایران و عربستان بسیار دیر منعقد شده بود.

 رئیس سازمان حج و زیارت در توضیح بیشتر خاطرنشان کرد: هر شرکت هواپیمایی دارای ظرفیت خاصی برای جابه‌جایی مسافر است این در حالی است که ایرلاین‌های سعودی به ما اعلام کردند که همه ظرفیت خود را در اختیار کشورهای دیگر گذاشته و عملاً ظرفیت مضاعفی ندارند بنابر این هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران علیرغم همه محدودیت‌های خود توانست این بار سنگین را به دوش بکشد و نزدیک به 70 هزار حاجی از ظرفیت 86 هزار نفری را جابه‌جا کرد.

وی تصریح کرد:‌امسال بر اساس قاعده کلی مذکور 50 درصد حجاج ایرانی با ایرلاین‌های سعودی و مابقی با هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران منتقل خواهند شد و آمادگی و برنامه‌ریزی لازم در حوزه حمل و نقل و سایر حوزه‌های خدماتی از هم اکنون صورت گرفته است.

تاثیر افزایش قیمت‌ها در عربستان بر هزینه‌های حج امسال 

 محمدی درباره افزایش برخی قیمت‌ها در عربستان گفت:‌ افزایش قیمت ها در عربستان می تواند در قیمت حج 97 اثر گذار باشد.

 وی در توضیح بیشتر افزود: قیمت سوخت افزایش حدود 130 درصدی در عربستان داشته و اجرای مالیات 5 درصدی بر ارزش افزوده هم از ابتدای سال 2018، صورت گرفته است.

وی اظهار داشت: تلاش زیادی از سوی تیم مسکن حج و زیارت که هم اکنون در عربستان صورت گرفته تا  فشاری به زائر خانه خدا وارد نشود و تمام هم و غم سازمان حج و زیارت  آن است که هزینه تمام شده  مناسب باشد..

 رئیس سازمان حج و زیارت افزود: عوامل زیادی روی نرخ تمام‌شده حج تأثیرگذار است به طوری که حدود 3350 دلار به صورت میانگین هزینه ارزی هر زائر است که باید برای آن ارز تهیه شود ولی در حال تلاش هستیم که با کمک بانک مرکزی، ارز با قیمت مناسب‌تری تهیه کنیم.

محمدی در مورد برقراری مجدد عمره اظهار داشت: در حال حاضر بین ایران و عربستان روابط دوجانبه‌ وجود ندارد و معنایش آن است که حداقل‌هایی که برای حمایت‌های حقوقی از زایرین ضروری است وجود ندارد. سفارت و کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در عربستان فعال نیست. اعزام هزاران زائر به یک کشور دیگر نیازمند الزاماتی است که برای این کار باید مثل حج تمتع رفتار و اقدام کنیم.

برقراری مجدد عمره نیازمند توافق اصولی است

وی خاطرنشان کرد: برای حج تمتع مذاکراتی با دولت و وزارت حج عربستان صورت گرفت اما در اعزام‌های عمره این توافق اصولی شکل نگرفته است چرا که عمره در عربستان توسط بخش خصوصی انجام می‌شود ولی حج تمتع توسط دولت عربستان ساماندهی می‌شود. لذا ما نمی‌توانیم مسایل بنیادی و اساسی را از بخش خصوصی مطالبه کنیم.

 وی در باره عتبات نوروزی گفت: مردم علاقه زیادی به سفرهای زیارتی دارند بسیاری از مردم علاقمند ‌مند هستند برای ایام نوروز به عتبات مشرف شوند. این در حالی است که ما با مشکل بسیار جدی در عتبات عالیات و نبود هتل به اندازه کافی در نجف و حتی کربلا مواجه هستیم. به طوریکه ظرفیت هتل در شهر نجف اشرف بسیار محدود بوده و پاسخگوی تقاضای مردم نیست.

محمدی تصریح کرد: اوج سفرهای مردم به عتبات به دهه اول محرم و اربعین که عمدتاً این سفرها انفرادی است باز می‌گردد ولی در رتبه بعدی مردم در ایام نوروز آن هم به صورت خانوادگی به عتبات سفر می‌کنند.

 وی خاطرنشان کرد: حدود 120 کاروان در ایام نوروز به عتبات اعزام خواهند شد ضمن اینکه سفرهای نوروزی عتبات هم از 24 اسفند آغاز می‌شود. این در حالی است که پیش‌ ثبت‌نام‌های نوروزی سه برابر ظرفیت انجام شده و می‌کوشیم با این کار امکان‌سنجی داشته باشیم.

افزایش تعداد کاروان‌های نوروزی عتبات بیش از 120 عدد 

رئیس سازمان حج و زیارت افزود: در کنار اعزام‌های متمرکز به عتبات، اعزام‌های استانی هم مدنظر قرار گرفته است و بر همین اساس هر استان با توجه به ظرفیت ویژه و فوق‌العاده خود که شاید سطح اسکان زائرین متفاوت تر باشد برای بسته‌های سفرهای نوروزی اقدام خواهند کرد. برای مثال اسکان در حسینیه‌ها بر عهده دفاتر استانی سازمان حج و زیارت است و با این کار می‌کوشیم ظرفیت 120 کاروان برای اعزام سفرهای نوروزی بیشتر شود.

 محمدی درباره مشکلاتی که کاروان‌های غیرمجاز در عتبات به وجود آورده‌اند،‌گفت: وقتی قانون یک مسیری را تعریف کرده که بر اساس آن مسیر، اقدامی صورت گیرد باید بر همین اساس رفتار کرد. این در حالی است که قانون، مدیریت اعزام‌های سفرهای زیارتی خارجی را به سازمان حج و زیارت واگذار کرده است بر همین اساس، سازمان حج و زیارت مجوز زیارتی عده‌ای از افراد ذیصلاح اعطا کرده است که شرایط آن را داشته‌ و افراد با تجربه‌ای بوده‌اند که این مجوز معروف به بند «پ» است و این فرد دفتر زیارتی تأسیس و به تعدادی کارمند حقوق می‌دهد ضمن اینکه هزینه‌های مختلفی مانند مالیات و انرژی پرداخت می‌کند همچنین دوره‌ةای مختلف آموزشی را طی کرده است.

 معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: ذی‌صلاح‌ترین افراد که زائران را به سفرهای زیارتی و عتبات ببرند همین افراد هستند. ولی چون موضوع عتبات موضوعی معنوی است عده‌ای مقررات را نادیده می گیرند که خروجی آن منجر به نابسامانی‌های جدی در حوزه عتبات شده است.

 وی تصریح کرد: سازمان حج و زیارت، شرکت شمسا را که نماینده اکثریت دفاتر خدمات زیارتی هست را به عنوان مجری عتبات انتخاب کرده است.

تضییع حقوق زائر و دفاتر زیارتی مجاز توسط کاروان‌های غیرمجاز

محمدی در مورد انحصاری نبودن اعزام به عتبات توسط شرکت شمسا افزود: شرکت شمسا متشکل از تمامی دفاتر مجاز اعزام به عتبات است اما به دلیل رفع شائبه، به دفاتر زیارتی در استان‌ها اعلام شده که آنها می‌توانند در زمینه اعزام به عتبات اقدام کنند برای مثال در استان اصفهان 150 دفتر، در استان مرکزی 58 دفتر و در استان کرمان 130دفتر وجود دارد لذا این تنوع در اعزام به عتبات به شرطی که اعزام‌ها و اقدامات آنها تحت مدیریت و اشراف سازمان حج و زیارت باشد وجود دارد همچنین جزئیات هتل‌ها، قیمت،‌ امنیت، خدمات پزشکی و تغذیه موارد مدنظر و استاندارد سازمان حج و زیارت است.

رئیس سازمان حج و زیارت خاطرنشان کرد:‌ متأسفانه عده‌ای صرفا با هدف درآمدزایی به موضوع عتبات نگاه می‌کنند در حالی که حقوق زائر تضییع می‌شود چرا که وعده‌هایی به آنها داده می‌شود که در مقام اجرا بسیار متفاوت است. به طوریکه برخی از این کاروان‌های غیرمجاز اعلام می‌کنند که هتل آنها درجه یک است اما زائرین را به هتل‌های درجات پایین‌تر می‌برند همچنین پایین‌ترین سطح خدمات را به زائرین ارائه می‌دهند این در حالی است که پول خوبی را دریافت می‌کنند. ضمن اینکه مبلغی در شهر مبدأ از زائرین عتبات دریافت می‌شود اما در طول مسیر و به بهانه‌های مختلف از زائر پول بیشتری را طلب می‌کنند.  

وی افزود: سازمان حج و زیارت به عنوان متولی اعزام‌های خارج از کشور باید از حقوق زائرین صیانت کند همچنین باید از حقوق دفاتر زیارتی که قانون، دولت و سازمان حج و زیارت به آنها مجوز داده دفاع کند که حقوق هر دوی این گروه‌ها در حال تضییع شدن است.

سودجویی کاروان‌های غیرمجاز موجب وهن نظام و نابسامانی در خدمات

محمدی گفت:‌ اگر برخی زائران در عتبات دچار مشکل امنیتی‌، بیمه و خدمات پزشکی شوند قطعا به حقوق خود نخواهند رسید. برای مثال می‌توان به فاجعه حله در سال گذشته که منجر به شهادت 70 زائر در عراق شد اشاره کرد که بیمه نبودند و مشکلات زیادی را متحمل شدند. همچنین 400 زائر عتبات در اوج گرمای شهر نجف‌اشرف رها شدند که بازگشت آنها به ایران بسیار سخت بود در حالی که سودجویی برخی کاروان‌های غیرمجاز در عتبات موجب وهن نظام و نابسامانی در ارائه خدمات شده است. این در حالی است که زائرین عتبات و حج، سفیران مکتب و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران هستند.  

معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اظهار داشت: سازمان حج و زیارت ضابط اجرای قانون نیست و به همین دلیل توان جلوگیری از تخلف را نداریم اما می‌کوشیم با هماهنگی سایر دستگاه‌ها مقابل سوء استفاده و سودجویی برخی کاروان‌های  غیرمجاز در اعزام به عتبات گرفته شود.

وی تصریح کرد: به دلیل نوع خدماتی که کاروان‌های وابسته به سازمان حج و زیارت ارائه می‌دهند برخی افراد عنوان می‌کنند که قیمت کاروان‌ها گران است اما این موضوع با ارائه اسناد رد می‌شود این در حالی است که ما خود را مکلف می‌دانیم خدماتمان را گسترش دهیم.  

مدیران فرودگاه نجف قانع شدند قیمت‌ها را اصلاح کنند

محمدی در توضیح بیشتر این موضوع گفت:‌ برای مثال قیمت یک کیلو گوشت سالم و گرم که توسط کاروان‌های وابسته به حج و زیارت به زائرین عتبات 30 هزار دینار عراق است اما گوشت منجمد جاموس (بوفالو) یاستک پنجم آن است که تفاوت این نرخ در دیگر خدمات هم چنین است در حالی که مردم این تفاوت‌ها را نمی‌بینند.

وی افزود: اصل برای سازمان حج و زیارت حقوق زائر و زیارت به نحو احسن است ضمن اینکه از حقوق دفاتر زیارتی که حق با آنها است هم دفاع خواهیم کرد.

وی در مورد مسایل فرودگاه نجف خاطرنشان کرد: سازمان هواپیمایی کشوری که مدافع حقوق شرکت‌های هواپیمایی ایرانی و زائرین است وارد گود شد و با همراهی همه شرکت‌ها دستور توقف پروازها به فرودگاه نجف را صادر کردند اما با مذاکرات صورت گرفته بین ایرلاین‌های ایرانی،‌سازمان هواپیمایی کشوری و فرودگاه نجف طرف عراقی قانع شد که مسیر غلط خود را اصلاح کرده و هزینه‌هایش را متعارف کند ضمن اینکه در این مسیر دولت عراق همراهی خوبی انجام داد.

معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس سازمان حج و زیارت در پایان در مورد لغو ویزای عتبات گفت: این موضوع خارج از اختیارات سازمان حج و زیارت است ولی این سازمان از این اقدام یعنی لغو ویزای عتبات استقبال می‌کند.  

گفت‌وگو از: وحید ونایی و میثاق بدیعی مقدم