سازمان حج و زیارت یک «سازمان دولتی مستقل» و وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که مسئولیت اجرا و نظارت بر سفرهای زیارتی حج تمتع، عمره مفرده و زیارت عتبات عالیات عراق و سوریه را بر عهده دارد.
چارت مدیریت حج و زیارت استان اردبیل
اهداف كلي سازمان :
سياست‌گذاري، نظارت، هدايت و اداره امور حج و زيارت عتبات عاليات و برقراري ارتباط با كشورهاي اسلامي و مجامع بين المللي اسلامي در امر حج و زيارت و شناساندن ماهيت و ابعاد مختلف حج به حجاج .
دستگاه‌هاي اجرايي مرتبط با حج و زيارت:
دستگاه‌هاي اجرايي بخش‌هاي مختلف كشور به عنوان نهادهاي محيط تعاملي حج وز يارت مي‌توانند نقش مهمي در حج و زيارت داشته باشند و بدون هماهنگي با آنها اين مأموريت انجام نمي‌گيرد .
بعضي از اين دستگاه‌هاي اجرايي متولي امور حج و زيارت عبارتند از :
1. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي
2. وزارت راه و شهرسازي ( هواپيمايي كشوري، هواپيماي جمهوري اسلامي، پايانه هاو ... )
3. وزارت امور خارجه
4. وزارت امور اقتصادي و دارايي ( بانك‌ها، گمرگ و ... )
5. وزارت بهداشت و درمان
6. نيروي انتظامي جمهوري اسلامي
7. وزارت كشور ( اداره کل مرزباني،ثبت‌احوال،اداره کل اتباع و ...)
8. سازمان صدا و سيماي جمهوري اسلامي
9. وزارت اطلاعات
10. وزارت فن‌آوري اطلاعات و ارتباطات
11. شوراي عالي انقلاب فرهنگي
12. شوراي عالي امنيت ملي
13. بانک مرکزي جمهوري اسلامي ايران
14. جمعيت هلال احمر جمهوري اسلامي ايران
وظايف سازمان و فرایند های اداری :
- اجراي كليه دستورات و ارشادات مقام معظم رهبري .
- تهيه و تدوين برنامه‌هاي راهبردي، سياست‌ها، خط مشي‌ها و روش هاي اجرايي حج و زيارت جهت ارايه به شوراي عالي حج و ساير مراجع ذيربط .
- اداره امور حج عمره و زيارت عتبات مقدس و اماكن متبركه با استفاده از نيروي انساني متدين و كارآزموده و بهره‌گيري از آخرين فناوري‌هاي اطلاعات .
- انجام پژوهش و اطلاع‌رساني پيرامون مسائل فرهنگي، اجتماعي، خدماتي، رفاهي و ساير امور مربوط به حج و زيارت و نيز نظرسنجي از زايران و ارزشيابي و ارزيابي عملكرد سازمان‌ها، نهادها و بخش‌هاي مختلف دولتي و غيردولتي مشمول و تهيه گزارش‌هاي لازم براي ارايه به مراجع ذيربط .
- ايجاد ارتباط و هماهنگي با سازمان‌ها، دستگاه‌ها و نهادهاي مسؤول در امور حج و زيارت .
- برنامه ريزي و اقدام در جهت ارتقاي سطح مهارت، دانش و بصيرت ديني كارگزاران حج و زيارت به ويژه، مسؤولان كاروان‌ها و راهنمايان و نيز رسيدگي و نظارت بر امور مربوط به عملكرد آنان .
- بررسي، صدور و لغو مجوز فعاليت دفاتر خدمات زيارتي و كاروان‌هاي حج تمتع براساس دستورالعمل‌هاي مربوطه و برخورد قانوني با افراد حقيقي و حقوقي غيرمجاز كه خارج از ضوابط سازمان حج و زيارت عمل مي‌كنند .
- اهتمام براي حفظ عزت و منزلت و حقوق زايران ايراني در خارج از كشور و اقدام لازم در مورد شكايات و اجراي مصوبات شوراي عالي حج و زيارت و ساير مراجع قانوني .
- نظارت بر حسن اجراي برنامه‌هاي زيارتي در كشورهاي عربستان سعودي، عراق و سوريه .
- ايجاد ارتباط با مقامات ذيربط كشورهاي عربستان سعودي، عراق و سوريه با همكاري و هماهنگي نمايندگي‌هاي وزارت امور خارجه در كشورهاي مذكور به منظور پيگيري مسائل و مشكلات حجاج و زايران ايراني .
- سازماندهي امور مربوط به زايران ايراني مقيم خارج از كشور و نظارت بر حسن اجراي آن
- برنامه‌ريزي براي گسترش و تنوع خدمات بيمه و بهداشت و درمان حجاج و زايران
- مطالعه و بررسي راه‌كارهاي استفاده از منابع و امكانات بخش غيردولتي در زمينه‌هاي حج و زيارت
- انجام ساير وظايفي كه به موجب قوانين و مقررات برعهده سازمان قرار گرفته و يا خواهد گرفت .